Γράμματα σπουδάματα, για γέλια ή για κλάματα...

Ξεκινώντας μια νέα χρονιά στο νηπιαγωγείο αρκετοί συνάδελφοι που μπαίνουν πρώτη φορά σε τάξη καλούνται να ανταποκριθούν στην καλλιέργεια του προφορικού και γραπτού λόγου στα παιδιά της τάξης τους. Αγχωμένοι γονείς εκφράζουν τις γνωστές απορίες «Θα είναι σωστά προετοιμασμένο για την ‘Α δημοτικού;» έχοντας στο μυαλό τους ότι φεύγοντας από τα χέρια μας τα παιδιά θα ξέρουν να διαβάζουν και να γράφουν. Και σ’ εμάς ταυτόχρονα γεννάται το εύλογο ερώτημα: «Μα ο στόχος του νηπιαγωγείου είναι η γραφή και η ανάγνωση;»

Αν είσαι συνάδελφος που εργάζεσαι σε ιδιωτικό σχολείο, πίστεψέ με σε καταλαβαίνω απόλυτα…Δεν υφίστασαι μόνο την πίεση του αγχωμένου γονέα που,αν θες εν μέρει είναι και δικαιολογημένη γιατί δεν έχει γνώσεις στο αντικείμενο, υφίστασαι και την πίεση από τη διοίκηση του σχολείου που πιθανότατα να σε «αναγκάσει» να διδάξεις μέχρι και βιβλίο στα καημένα νήπια, τα οποία αδιαμαρτύρητα θα συνεργαστούν…τις περισσότερες φορές. Όσες αντιρρήσεις και αν φέρεις προσπαθώντας να αποδείξεις το αυτονόητο, ότι δλδ. η γραφή και η ανάγνωση είναι δουλειά της ‘Α δημοτικού, το σίγουρο είναι ότι θα βγεις χαμένος,μη σου πω και χωρίς δουλειά την επόμενη χρονιά!

Βάλε στοίχημα με τον εαυτό σου λοιπόν και προσπάθησε να το κερδίσεις! Προσπάθησε να βοηθήσεις τα παιδιά να εισαχθούν στον κόσμο της γραφής με παιγνιώδη τρόπο και όχι με συστηματική διδασκαλία. Βοήθησέ τα να κατανοήσουν τον επικοινωνιακό χαρακτήρα της γραφής εξηγώντας τη χρησιμότητα της. Δώσε τους παραδείγματα μέσα από την καθημερινότητά τους για να αντιληφθούν πως τα γράμματα υπάρχουν παντού και θα μπορούν σιγά σιγά να τα αναγνωρίζουν. Στις συσκευασίες των τροφίμων, στις πινακίδες των δρόμων, στα ρούχα που φοράμε… Χρησιμοποίησε την παρατηρητικότητα των παιδιών για να παίξεις αυτοσχέδια παιχνίδια την επόμενη φορά που θα πάτε μια εκδρομή π.χ.

Τις πρώτες μέρες του σχολείου βοήθησε τα παιδιά να εκφραστούν προφορικά και ενθάρρυνε εκείνα που είναι πιο διστακτικά ή αλλόγλωσσα και δυσκολεύονται ακόμη να προσαρμοστούν στην ομάδα. Διάβασε ιστορίες, πες τραγούδια, λαχνίσματα, κόλλησε αφίσες, καρτέλες με τις ημέρες της εβδομάδας, αινίγματα, παροιμίες οργανώστε όλοι μαζί τους κανόνες και τις αρμοδιότητες στην τάξη σας, μη βιαστείς να δώσεις στους μαθητές σου φύλλα εργασίας και «βιβλία» για να γράψουν.

Χρησιμοποίησε τις «δραστηριότητες ρουτίνας» που αρέσουν στα παιδιά, όπως το να αναγνωρίζουν το όνομά τους και να το βάζουν στο παρουσιολόγιο.
Φτιάξε καρτελάκια με το αρχικό γράμμα των παιδιών και πέρασέ τους μια κορδέλα ώστε να τα φοράνε στο λαιμό και να βλέπουν το γράμμα από το οποίο ξεκινάει το όνομά τους.
Ζήτα τους να σου φέρουν αντικείμενα από την τάξη τονίζοντας το αρχικό τους γράμμα. Π.χ. «Μου φέρνεις σε παρακαλώ ένα…αυτό που ξεκινάει από -μ- και γράφουμε…»
Κάντε κολλάζ και κατασκευές με το αρχικό γράμμα επιλέγοντας κάποια από τις τόσες ιδέες που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο.
Εκτύπωσε καρτέλες με εικόνες και πλάστε δικές σας ιστορίες που μπορούν να τις εικονογραφήσουν στη συνέχεια.

Τα παραδείγματα και οι δραστηριότητες είναι άπειρα, αν χρησιμοποιήσεις τη φαντασία σου και την ευρηματικότητά σου. Φυσικά δεν πιέζουμε ποτέ κανένα παιδί να συμμετέχει χωρίς τη θέλησή του, παρά μόνο παρακινούμε επιλέγοντας διασκεδαστικά παιχνίδια που παράλληλα συμβάλλουν στο δέσιμο της ομάδας. Στην πορεία θα συνειδητοποιήσεις ότι τα παιδιά θα αρχίσουν να κάνουν συσχετισμούς και συνδέσεις. Τους εξηγούμε πως ο γραπτός λόγος για να βγάζει νόημα, αποτελείται από συγκεκριμένα φωνήματα που τα συνδυάζεις μεταξύ τους. Οι γνωστές σε όλους μας «ΦΩΝΟΥΛΕΣ» είναι κάτι που θα πρέπει κατά τη γνώμη μου να παρουσιάσουμε και στους γονείς στην πρώτη μας ομαδική συνάντηση, κάνοντας μια σύντομη αναφορά στο ότι δεν βοηθάνε τα παιδιά μαθαίνοντάς τους το αλφάβητο παπαγαλία. Απεναντίας τα μπερδεύουν περισσότερο όταν τους λένε «άλφα» αντί για «ααα»…/»μι» αντί για «μ» κτλ.

Δεν είναι εύκολο για τα παιδιά να κατανοήσουν ότι οι «φωνούλες» κάνουν συλλαβές, οι συλλαβές κάνουν λέξεις και οι λέξεις προτάσεις. Αυτό είναι κάτι που κατακτάται με υπομονή και καθημερινή ενασχόληση ώστε να αναδυθεί αβίαστα και σε διαφορετικό χρόνο για κάθε παιδί. Φροντίστε το εποπτικό υλικό που χρησιμοποιείτε να είναι διαρκώς στη διάθεση των παιδιών ώστε να έχουν ερεθίσματα. Μια «γωνιά γραφής» είναι πάντα μια καλή ιδέα, καθώς και η γωνιά της βιβλιοθήκης ή ακόμη και γωνιά υπολογιστή. Μπορείς να τις εμπλουτίσετε με:

Καρτέλες με τα γράμματα
καρτέλες με εικόνες και λέξεις
μανταλάκια ή καπάκια με κεφαλαία και μικρά γράμματα
αποκόμματα εφημερίδων και περιοδικών
αφίσες και βιβλία φτιαγμένες από τα παιδιά
πλαστικοποιημένες καρτέλες με μαρκαδόρο πίνακα που τα παιδιά μπορούν να γράφουν και να σβήνουν
εκπαιδευτικά επιτραπέζια παιχνίδια
μαυροπίνακα με κιμωλίες
απλά ή και χρωματιστά φύλλα Α4 (προσοχή στην αλόγιστη σπατάλη)

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΥ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ

Σακούλα γνωριμίας: Αγαπημένη μου δραστηριότητα για τις πρώτες μέρες στο σχολείο, που παίζεται εύκολα στον κύκλο και προτρέπει τα παιδιά να παρουσιάσουν τον εαυτό τους προφορικά αλλά και να γνωρίσουν τη δασκάλα τους. Μέσα στη σακούλα έχω τοποθετήσει δικά μου προσωπικά αντικείμενα (φωτογραφία, λούτρινο ζωάκι, μια κηρομπογιά, συσκευασία από το αγαπημένο μου σνακ κτλ) και τραγουδώντας ένα ποιηματάκι, η σακούλα γυρίζει από χέρι σε χέρι. Το ποιηματάκι που τραγουδιέται στο γνωστό ρυθμό «Ο γεωργός πάει στον αγρό», έχει ως εξής: Το παιδί στο οποίο σταμάτησε η σακούλα, πιάνει τυχαία ένα αντικείμενο χωρίς να βλέπει και το δείχνει σε όλους. Εγώ πρώτα εξηγώ τι είναι, πώς το απέκτησα και γιατί το έχω φέρει και προτρέπω να μου πει και το παιδί κάτι αντίστοιχο. Π.χ. «…αυτή είναι μια φωτογραφία από το αγαπημένο μου ταξίδι. Πήγα στο Παρίσι.Εσύ έχεις πάει σε κάποιο μέρος που σου άρεσε πολύ;» Ζητάμε να μιλάει αργά και κάπως μεγαλόφωνα ώστε να ακούν όλοι. Δίνουμε τον λόγο και σε άλλους φίλους αν θέλουν να πουν κάτι.
Ως συνέχεια της συγκεκριμένης δραστηριότητας για την ενίσχυση του προφορικού λόγου μπορείτε να δείτε και παλαιότερη ανάρτησή μου με το «ΒΙΒΛΙΑΡΑΚΙ ΓΝΩΡΙΜΙΑΣ» όπου αφού το συμπληρώσουν στη διάρκεια των πρώτων ημερών, το παρουσιάζουν στην τάξη και έπειτα το παίρνουν σπίτι. Φυσικά εσείς μπορείτε να το εμπλουτίσετε όπως θέλετε! Για να μεταφερθείτε στη σελίδα, πατήστε στον σύνδεσμο: https://www.kinderella.gr/vivliaraki-gnorimias/

Ονοματοποιήματα: Μια επίσης διασκεδαστική δραστηριότητα που εμπίπτει στα πλαίσια της φωνολογικής επίγνωσης, είναι αυτή που εγώ ονομάζω ¨Ονοματοποιήματα». Έχω φροντίσει να φτιάξω καρτέλες με ομοιοκατάληκτες λέξεις με τα ονόματα των παιδιών. ΕΙΝΑΙ ΔΥΣΚΟΛΟ; Εεεε, όχι δα… Παραδείγματα:

Κωνσταντίνος —– πιγκουίνος
Κατερίνα – μπαλαρίνα
Μαρία – κυρία
Γιωργάκη- γατάκι κτλ…

Κάθε φορά που είναι η ώρα για το παρουσιολόγιο της τάξης για παράδειγμα, ρωτάω με δυνατή φωνή: «Έιναι εδώ ο Κωνσταντίνος; Ή έκατσε στη θέση του ένας…» Τα παιδιά ψάχνουν τις καρτέλες να βρουν ποια ταιριάζει και ξεκαρδίζονται στα γέλια με τις ομοιοκατάληκτες καρτελίτσες που φροντίζω να εμπλουτίζω. Ένα ακόμη υπέροχο παιχνίδι φωνολογικής επίγνωσης αλλά και πολλά ακόμη, θα βρείτε στο αγαπημένο μου ιστολόγιο Kindykids που το έχω δοκιμάσει στην τάξη μου με μεγάλη επιτυχία μπορώ να σας πω. Δείτε το ΕΔΩ: https://www.kindykids.gr/kataskeves/games-for-kids/671-paixnidi-omoiokataliksies.html

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Τα λεγόμενα «γλωσσικά παιχνίδια» είναι πλέον τόσα πολλά, που βάζοντας τη φράση στη μηχανή αναζήτησης του υπολογιστή σας μπορείτε να βρείτε πάρα πολλά και μάλιστα ανά εποχή ή θεματολογία, κτλ. Επιλέξτε λοιπόν αυτά που θεωρείτε ότι καλύπτουν τις ανάγκες της ομάδας σας, με βάση την ηλικία των παιδιών, τα ενδιαφέροντά τους, τη θεματολογία που δουλεύετε και προσπαθείστε να φτιάξετε και δικά σας.

Στο κεφάλι το’χω: Εμπνευσμένο από το γνωστό σε όλους επιτραπέζιο παιχνίδι, που παρεμπιπτόντως είναι μια απίθανη δραστηριότητα εμπλουτισμού το προφορικού λόγου, φτιάχνω δύο στεφανάκια, που επάνω θα μπορώ να στερεώνω με συνδετήρα, καρτελίτσες με γράμματα. Χωρίζω τα παιδιά σε ισάριθμες ομάδες και έχω ένα χρονόμετρο. Παίζουν σε κάθε γύρο, δυο παιδιά από κάθε ομάδα. Το ένα φοράει το στεφανάκι και το άλλο προσπαθεί να βρει στην τάξη ένα αντικείμενο από το εικονιζόμενο γράμμα, μέχρι να λήξει ο χρόνος. Κερδίζει η ομάδα που έφερε όλα τα αντικείμενα σωστά.

ΝΤΕΤΕΚΤΙΒ ΚΛΟΥΖ: Το παιχνίδι αυτό προτείνω να το παίζετε στον πρωινό κύκλο, κληρώνοντας κάθε μέρα διαφορετικό παιδί το οποίο θα είναι ο Ντετέκτιβ Κλουζ. Για περισσότερη διασκέδαση, χρησιμοποιήστε ένα καπέλο, μια γραβάτα, παλιό σακάκι και μεγεθυντικό φακό. Πριν έρθουν τα παιδιά στην τάξη, φροντίστε να έχετε κρύψει ένα αντικείμενο σε μια γωνιά της τάξης και μερικές ακόμη καρτέλες με γράμματα που θα τις έχετε κάτω από το χαλί, μέσα στο συρτάρι, πίσω από τον υπολογιστή, πάνω στο ράφι κτλ… Δώστε στο παιδί μια σαφή οδηγία για να βρει την πρώτη καρτέλα. Π.χ. «Το πρώτο στοιχείο είναι κάτω από μια καρέκλα…» Αρχίζει και ψάχνει τις καρέκλες να βρει το πρώτο καρτελάκι. Το παιδί- ντετέκτιβ σηκώνει το γράμμα, λέει ποιο είναι (π.χ. το «Χ») κι εμείς δίνουμε την επόμενη οδηγία»Το δεύτερο στοιχείο θα το βρεις κάτω από αυτό που ξεκινάει από «Χ». Εδώ βοηθάει όλη η τάξη με πιθανές απαντήσεις. Συνεχίζουμε με 2-3 ακόμη καρτελίτσες μέχρι να καταλήξουμε στο κρυμμένο αντικείμενο!

ΤΙΚ-ΤΟΚ: Γι’ αυτό το παιχνίδι χρησιμοποιώ μια πλαστική,διαφανη μπάλα από αυτές τις χριστουγεννιάτικες. Γιατί μπάλα και όχι κουτί; Ό,τι θέλεις και ό,τι έχεις πρόχειρο. Ουσιασττικά πρόκειται για μια παραλλαγή του δημοφιλούς παιχνιδιού «ΚΑΥΤΗ ΠΑΤΑΤΑ». Μέσα στη μπάλα έχω διπλώσει μικρά χαρτάκια με τα γράμματα. Βάζω μουσική για να κάνω το παιχνίδι πιο ενθουσιώδες. Όταν σταματήσει η μουσική, το παιδί που έχει τη μπάλα την ανοίγει και παίρνει ένα χαρτάκι. Τότε βάζω στο κινητό ηχητικό εφέ από ωρολογιακό μηχανισμό. Μέχρι να τελειώσει ο ήχος και να ακουστεί το «ΜΠΑΜ» πρέπει το παιδί να μας πει μια λέξη από αυτό το γράμμα. Για να δυσκολέψεις το παιχνίδι, μπορείς να ζητήσεις ένα όνομα, ζώο ή πράγμα! Νικητής όποιος μείνει τελευταίος χωρίς να έχει καεί!

*** Tip: Οι συνάδελφοι του δημοτικού μπορούν να παίξουν το παιχνίδι ζητώντας ένα ρήμα- ουσιαστικό- επίθετο κτλ…

Ο χορός της αλφαβήτας: Παιχνίδι που θέλει χώρο ή μπορεί να παιχτεί στην αυλή. Όπως έχεις ήδη καταλάβει, οι καρτέλες με γράμματα είναι απαραίτητο υλικό, τουλάχιστον στη δικιά μου τάξη. Εκτύπωσε και πλαστικοποίησε ένα σετ με κεφαλαία και ένα σετ με μικρά. Χρησιμοποίησε τόσα γράμματα, όσα είναι και τα παιδιά σου. Αν δλδ. έχεις 20 παιδιά, χρησιμοποίησε 10 γράμματα κεφαλαία και τα αντίστοιχα μικρά τους.Παράλληλα βάλε και 9 στεφάνια (ένα λιγότερο από τα ζευγάρια) αντίστοιχα στο δάπεδο. Δώσε την οδηγία να πάρει ο καθένας από ένα καρτελάκι. Μόλις αρχίσει η μουσική, χορεύουν γύρω από τα στεφάνια. Μόλις κλείσει η μουσική, ψάχνουν να βρουν το ζευγαράκι τους (κεφαλαίο/μικρό) και να μπουν σε ένα στεφάνι. Το πιο αργό ζευγάρι βγαίνει από το παιχνίδι. Ανακατεύω τα καρτελάκια για να ξαναμοιραστούν, αφαιρώ ένα στεφάνι και συνεχίζουμε μέχρι να αναδειχθεί το ζευγάρι των νικητών! Οι παραπάνω προτάσεις είναι ενδεικτικές. Είμαι σίγουρη ότι μπορείς να «εφεύρεις» αμέτρητα ακόμη γλωσσικά παιχνίδια για να διασκεδάσετε στην τάξη σου. Αλλά άφησα γα το τέλος το βασικότερο ερώτημα που πιθανότατα θα σε απασχολήσει. «Δίνουμε φύλλα εργασίας και με τι συχνότητα;» Η απάντηση σχετίζεται με τις δυνατότητες και τα χαρακτηριστικά των παιδιών και είναι πολυπαραγοντική: εξαρτάται από το κάθεπαιδί, το είδος του φύλλου εργασίας που χρησιμοποιείς (ανοιχτού ή κλειστού τύπου), την προετοιμασία που έχει προηγηθεί ώστε να ακολουθήσει το φύλλο εργασίας ως μέσο αξιολόγησης. Συνεπώς, θεωρώ ότι η σωστότερη προσέγγιση είναι να υπάρχει μέτρο στη χρήση τους και να είναι επιλεγμένα προσεκτικά ώστε να μην «βομβαρδίζονται» τα παιδιά ανούσια. Προτιμάμε κατά κύριο λόγο τα φύλλα εργασίας ανοιχτού τύπου που παρέχουν στα παιδιά την ευελιξία να εκφραστούν ελεύθερα και να αποτυπώσουν με τον δικό τους τρόπο τις έννοιες που διδάχθηκαν.