Έχουμε μπει πλέον για τα καλά στην καρδιά του καρναβαλιού! Μικροί και μεγάλοι προβληματίζονται για τη στολή που θα φορέσουν στα πάρτυ και περιμένουν με ανυπομονησία να γιορτάσουν την Τσικνοπέμπτη. Οι τάξεις μας έχουν αρχίσει να στολίζονται και τις εβδομάδες που έρχονται, οι συζητήσεις μας θα στρέφονται γύρω από την αγαπημένη γιορτή μικρών και μεγάλων… «ΑΠΟΚΡΙΕΕΕΕΕΕΕΕΕΕΕΣ!!!!!!» ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟ ΥΛΙΚΟ
Μιας και η αναφορά μου στα παραδοσιακά έθιμα της πατρίδας μας ήταν ελλιπής στο πρώτο μέρος της διαθεματικής προσέγγισης, θα αναφέρω μερικές ακόμη εορταστικές εκδηλώσεις και από άλλα μέρη της Ελλάδας…
- ΞΑΝΘΗ: Το Ξανθιώτικο Καρναβάλι είναι από τα πλέον φημισμένα στην Ελλάδα και στα Βαλκάνια. Κάθε χρόνο στην περίοδο του τριωδίου διοργανώνονται δεκάδες εκδηλώσεις για μικρούς και μεγάλους. Το Ξανθιώτικο Καρναβάλι έχει να επιδείξει μια σειρά εκδηλώσεων γύρω από τη μουσική, το χορό και το θέατρο, εκθέσεις με εικαστικό ή άλλο περιεχόμενο, διαλέξεις, παρουσιάσεις βιβλίων και προβολές ταινιών. Ένα από τα πιο γνωστά έθιμα είναι το λεγόμενο «Κάψιμο του Τζάρου»… Ο Τζάρος ή Τζάρους κατά τους κατοίκους της Ανατολικής Θράκης , ήταν ένα κατασκευασμένο ανθρώπινο ομοίωμα, τοποθετημένο πάνω σε ένα σωρό από πουρνάρια.
Την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς καιγόταν σε κέντρο αλάνας, πλατείας ή σε υψώματα για να μην έχουν το καλοκαίρι ψύλλους. Το έθιμο αυτό το έφεραν οι πρόσφυγες απο το Σαμακώβ της Ανατολικής Θράκης και αναβιώνει κάθε χρόνο από τους κατοίκους του συνοικισμού, ο οποίος βρίσκεται στη γέφυρα του ποταμού Κόσυνθου.- ΣΕΡΡΕΣ: Το “Κούσασι” των Σερρών
Στο χωριό Εμμανουήλ Παπά των Σερρών την Καθαρά Δευτέρα γιορτάζεται το έθιμο του “Κούσασι”, έθιμο σύμφωνα με το οποίο οι γονείς ανακοινώνουν το μελλοντικό ταίρι των παιδιών τους. Το έθιμο αρχίζει με το άναμμα μιας μεγάλης φωτιάς. Στη συνέχεια όλοι οι κάτοικοι του χωριού μαζεύονται γύρω από τη φωτιά, όπου γίνεται το “ξεμάτιαγμα”. Εκείνοι που ηγούνται του τελετουργικού και που θα κάνουν το ξεμάτιασμα, λένε με φωνή δυνατή και καθαρή: “Κούσασι, κούσασι, γέρο, παπα-γέρο. Να παμ’ στη θάλασσα, να γυρίσουμε απ΄ τη θάλασσα και ο… να πάρει την …” 😉 Για περισσότερες πληροφορίες, δείτε το παρακάτω βίντεο!
- ΓΑΛΑΞΙΔΙ: Τα “αλευρομουντζουρώματα” του Γαλαξιδίου
Η Καθαρά Δευτέρα στο Γαλαξίδι μόνο “καθαρή” δεν είναι, αφού από το μεσημέρι και μετά γιορτάζεται με αλληλομουντζουρώματα και αλευρώματα, με κυνηγητά και πειράγματα από ομάδες μεταμφιεσμένων με κάρβουνο, που παλιότερα φορούσαν προβιές και κουδούνια. Στην κεντρική πλατεία διεξάγεται ένας απίστευτος πόλεμος με τόνους από αλεύρι και φούμο, που εκσφενδονίζουν εκατοντάδες άτομα μεταξύ τους μέχρι το σούρουπο. Το “αλευρομουντζούρωμα” είναι ένα από τα πιο συναρπαστικά έθιμα της Αποκριάς, που κρατά από τις αρχές του 1800. Σύμφωνα με την παράδοση, παρά την Τουρκοκρατία, οι κάτοικοι της περιοχής τις αποκριές δεν το έβαζαν κάτω και φορούσαν μάσκες στο πρόσωπο ή βάφονταν μαύροι με φούμο. Με την πάροδο των χρόνων οι γαλαξιδιώτες ναυτικοί έφεραν το έθιμο να ρίχνει ο ένας στον άλλο αλεύρι, προφανώς από παρόμοιες λαϊκές γιορτές της Σικελίας.- ΘΗΒΑ: Ο “βλάχικος γάμος” της Θήβας
Συμβολισμοί για καλή χρονιά και καλή σοδειά υποδηλώνονται και στο γνωστό βλάχικο γάμο της Καθαράς Δευτέρας, ο οποίος ξεκινά την Τσικνοπέμπτη με τα “Προζύμια”, συνεχίζεται την Κυριακή το απόγευμα με το χορό των συμπεθέρων και το προξενιό στην κεντρική πλατεία της πόλης. Την επόμενη γίνονται τα αρραβωνιάσματα του ζευγαριού, η παράδοση των προικιών, το ξύρισμα γαμπρού και το στόλισμα της νύφης. Όλα γίνονται σύμφωνα με τις παραδόσεις και με πολύ γλέντι.- ΜΕΘΩΝΗ: “Του Κουτρούλη ο γάμος”
Γαμήλιες παραστάσεις την Καθαρά Δευτέρα έχουμε σε πολλές πόλεις της Ελλάδας, με κυρίαρχο το σατυρικό και εύθυμο στοιχείο. Στη Μεθώνη γίνεται “του Κουτρούλη ο γάμος”, ο οποίος, όπως λέγεται, διασώζει ανάμνηση παλιού, πραγματικού γάμου, που έγινε στην πόλη πριν από αιώνες. Γαμπρός ήταν ο ιππότης Ιωάννης Κουτρούλης, ο οποίος ύστερα από πολλών χρόνων αναμονή και υπομονή παντρεύτηκε τη γυναίκα, που αγαπούσε. Ο γάμος μεταβλήθηκε σε χαρούμενο πανηγύρι και πραγματικά έμεινε παροιμιώδης.- KΑΣΤΟΡΙΑ: Τα «Ραγκουτσάρια»
Τα “Ραγκουτσάρια” είναι μια γνήσια ελληνική εορταστική εκδήλωση καρναβαλιού, από τις τελευταίες του δωδεκαημέρου. Το σημερινό δωδεκαήμερο συμπίπτει χρονικά με τις αρχαίες ελληνικές πανηγύρεις, που τελούνταν στα πλαίσια της διονυσιακής λατρείας. Ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά αυτής της λατρείας ήταν οι μεταμφιέσεις, οι οποίες μεταφέρθηκαν και στη γιορτή του σημερινού καρναβαλιού παρά τις αντιδράσεις της Εκκλησίας. Σήμερα, κατά τη διάρκεια του εορτασμού συνηθίζεται ομάδες μεταμφιεσμένων με τα όργανά τους (εκτός από το να σατιρίζουν και να περιπαίζουν με κωμικό τρόπο τους πάντες) να ζητούν διάφορα δώρα από τα σπίτια που επισκέπτονται σε ανταπόδοση της συνεισφοράς τους στην απομάκρυνση του κακού πνεύματος από το σπίτι. Τα “Ραγκουτσάρια” αρχίζουν από την ημέρα των Θεοφανείων και διαρκούν μέχρι την ημέρα του Ιωάννη του Προδρόμου. Η πρώτη γραπτή μαρτυρία για το έθιμο γίνεται το 1747, ως έθιμο όμως του δωδεκαημέρου των Χριστουγέννων. Εξαιτίας επεισοδίων οι Τούρκοι το απαγόρευσαν το 1860, αλλά εμφανίστηκε ξανά το 1890 ως αποκριάτικο πλέον έθιμο.- ΤΣΙΚΝΟΠΕΜΠΤΗ:Η Πέμπτη της δεύτερης εβδομάδας του Τριωδίου (Κρεατινής) ονομάζεται Τσικνοπέμπτη ή Τσικνοπέφτη, επειδή την ημέρα αυτή όλα τα σπίτια ψήνουν κρέας ή λειώνουν το λίπος από τα χοιρινά και ο μυρωδάτος καπνός (τσίκνα) είναι διάχυτος παντού. Από αυτή την τσίκνα, λοιπόν, έχει πάρει και το όνομά της η Πέμπτη και λέγεται Τσικνοπέμπτη.Το έθιμο χάνεται στα βάθη των αιώνων, χωρίς να γνωρίζουμε την προέλευσή του. Εικάζεται, όμως, ότι προέρχεται από τις βακχικές γιορτές των αρχαίων Ελλήνων και Ρωμαίων, που επιβίωσαν του Χριστιανισμού. Σύμφωνα με τον λαογράφο Δημήτριο Λουκάτο, το φαγοπότι και το γλέντι της ημέρας είναι «ομοιοπαθητικές προσπάθειες για την ευφορία της γης».Την Τσικνοπέμπτη, που βρίσκεται στο μέσο του Τριωδίου, ξεκινούν ουσιαστικά οι εκδηλώσεις της Αποκριάς, οι οποίες κορυφώνονται με τα Κούλουμα την Καθαρά Δευτέρα. Ανάλογες γιορτές υπάρχουν στη Γερμανία (Schmutziger Donnerstag = Λιπαρή Πέμπτη) και στη Νέα Ορλεάνη των ΗΠΑ (Mardi Gras = Λιπαρή Τρίτη), που συνδυάζονται με καρναβαλικές εκδηλώσεις. ΠΗΓΗ: http://www.sansimera.gr
- Η «κυρά Σαρακοστή«: Από το πληροφοριακό υλικό της Αποκριάς δε θα μπορούσε να λείπει η αναφορά στο έθιμο της «κυράς Σαρακοστής»… Είναι έθιμο που σχετίζεται με τον εορτασμό του Πάσχα. Στην ουσία πρόκειται για μια χάρτινη ζωγραφιά, που απεικόνιζε μια γυναίκα, που έμοιαζε με καλόγρια, με 7 πόδια, σταυρωμένα χέρια γιατί προσεύχεται, ένα σταυρό γιατί πήγαινε στην εκκλησία και χωρίς στόμα γιατί νηστεύει.Χρησίμευε πάντα ως ημερολόγιο για να μετράμε τις εβδομάδες από την Καθαρά Δευτέρα μέχρι τη Μεγάλη Εβδομάδα, καθώς η κυρά-Σαρακοστή έχει 7 πόδια, ένα για κάθε εβδομάδα της περιόδου της Σαρακοστής.
Στο τέλος κάθε εβδομάδας, αρχής γενομένης από το Σάββατο μετά την Καθαρά Δευτέρα, της έκοβαν ένα πόδι. Το τελευταίο το έκοβαν το Μεγάλο Σάββατο. Αυτό το κομμάτι χαρτί το δίπλωναν καλά και το έκρυβαν σε ένα ξερό σύκο ή καρύδι (περιοχή της Χίου), το οποίο τοποθετούσαν μαζί με άλλα. Όποιος το έβρισκε θεωρούνταν τυχερός και γουρλής. Σε κάποιες περιοχές, το έβδομο πόδι το τοποθετούσαν μες στο ψωμί της Ανάστασης και όποιος το έβρισκε του έφερνε γούρι.
Σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, η κυρά-Σαρακοστή φτιάχνεται από ζυμάρι με απλά υλικά και, κυρίως, πολύ αλάτι για να μη χαλάσει. Εξάλλου, δεν τρωγόταν, αφού χρησιμοποιούνταν ως ημερολόγιο. Αλλού πάλι, την έφτιαχναν από πανί και τη γέμιζαν με πούπουλα.Στον Πόντο, η κυρά-Σαρακοστή ήταν μια πατάτα ή ένα κρεμμύδι που το κρεμούσαν απ” το ταβάνι και πάνω του είχαν καρφωμένα επτά φτερά κότας, ώστε να αφαιρούν ένα φτερό κάθε εβδομάδα. Εδώ το έθιμο ονομαζόταν «Κουκουράς», ο οποίος ήταν και ο φόβος των παιδιών!
ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ «ΚΥΡΑ_ΣΑΡΑΚΟΣΤΗ»
Την κυρά Σαρακοστή Την κυρά Σαρακοστή
που “ναι έθιμο παλιό Όλοι φτιάξτε την μαζί.
οι γιαγιάδες μας τη φτιάχναν” Με αλεύρι και νερό,
με αλεύρι και νερό. έτοιμη είναι στο λεπτό!
Για στολίδι της φορούσαν Πόδια πρέπει να έχει εφτά
στο κεφάλι ένα σταυρό τις εβδομάδες να μετρά!
μα το στόμα της ξεχνούσαν Στόμα δεν έχει! Ξέρεις γιατί;
γιατί νήστευε καιρό. Κάνει νηστεία αυστηρή!
Και τις μέρες τις μετρούσαν
με τα πόδια της τα επτά
κόβαν” ένα τη βδομάδα
μέχρι να “ρθει η Πασχαλιά.
Για να φτιάξετε την Κυρά-Σαρακοστή με τα παιδιά, θα χρειαστείτε τα παρακάτω υλικά: Μισό κιλό αλεύρι για όλες τις χρήσεις
Μισό φλιτζάνι νερό
Μια γεμάτη κουταλιά της σούπας αλάτι
Έναν πλάστη
Ένα μεγάλο ταψί
Ένα φύλλο λαδόκολλας για το ταψί1. Παίρνουμε ένα βαθύ μπολ και βάζουμε το αλεύρι και το αλάτι σχηματίζοντας ένα βουναλάκι.
2. Στη μέση κάνουμε μια μικρή λακκουβίτσα κι εκεί αρχίζουμε να ρίχνουμε σιγά σιγά το νερό. Προσοχή, δε βάζουμε το νερό όλο μαζί! Ρίχνουμε σταδιακά και ζυμώνουμε. Θα βάλουμε μόνο όσο νερό χρειάζεται για να γίνει η ζύμη εύπλαστη και μαλακή.
3. Απλώνουμε το ζυμάρι με τον πλάστη και σχηματίζουμε το περιγραμμα με χαρτί και το τοποθετούμε πάνω στο ζυμάρι. Μ’ ένα μαχαίρι (οι ενήλικες) ή με ξυλάκι για σουβλάκια (τα παιδιά), χαράζουμε το περίγραμμα και αφαιρούμε το περίσσιο ζυμάρι.
4. Από το ζυμάρι που μας έμεινε, κόβουμε επτά κομματάκια, τα οποία θα πλάσουμε σε ποδαράκια. Προσοχή! Να είναι επτά! Ούτε περισσότερα ούτε λιγότερα. 🙂
5. Με λίγο ακόμη ζυμάρι φτιάχνουμε έναν σταυρό και τον προσθέτουμε πάνω στο σημείο του κεφαλιού. Το ίδιο και για τα χέρια της τα οποία πρέπει να είναι σταυρωμένα λόγω της συνεχούς προσευχής.
Με μια οδοντογλυφίδα κάνουμε μια τρύπα στο κεφάλι για να την κρεμάσουμε στο τέλος. ΜΗΝ ξεχάσετε!!! Η κυρα-Σαρακοστή δεν έχει στόμα, γιατί δεν τρώει ούτε μιλάει, παρά μόνο προσεύχεται! 🙂
6. Τη βάζουμε σε ένα ταψάκι στρωμένο με λαδόκολλα και την ψήνουμε για μία ώρα περίπου μέχρι να σκληρύνει και να ξεροψηθεί λίγο. Αφού τη βγάλουμε από το φούρνο, την αφήνουμε να κρυώσει πολύ πολύ καλά! 🙂
Πατρόν για την «Κυρά Σαρακοστή»: Kyra Sarakosti
Πάρτε ιδέες για κατασκευές και βιβλία με την Κυρά Σαρακοστή!!!
18 Δημοτικό Σχολείο Χαλκίδας
www.andriashome.com
dim-lakkom.chal.sch.gr
*** Σε επόμενη ανάρτηση, θα σας δείξω πως να φτιάξετε την κυρά-Σαρακοστή με ξύλινη κουτάλα, όπως την φτάχνω εγώ. 🙂
Διαβάστε επίσης: 1. «Η κυρά- Σαρακοστή»
2. «Βήμα βήμα ως τη Λαμπρή με Κυρά Σαρακοστή» (περιέχει και κατασκευή)
3. «Η Κυρά Σαρακοστή και η αδελφή της«
4. «Ο Λάμπρος και.. τα επτά ποδαράκια της κυρά Σαρακοστής»
.JPG)
Την περίοδο των Απόκρεων μπορούμε να ακούσουμε και διάφορα τραγούδια με τα παιδιά, καθώς και να παίξουμε πολλά παιχνίδια 🙂
(το τραγούδι αυτό το είδα στο εξαιρετικό blog της φίλης Ιωάννας Αϊβατζίδου: http://blogs.sch.gr/aivatzidou/)ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ
1. «Ας πιάσουμε το αποκριάτικο καπέλο»
Χωρίζουμε τα παιδιά σε ομάδες των τριών και δίνουμε ένα στεφάνι σε κάθε ομάδα.Πίσω από κάθε πάικτη, τοποθετούμε ένα αποκριάτικο καπέλο (και αυτοσχέδιο αν θέλουμε…) Τα μέλη της ομάδας κρατάνε με το ένα χέρι το στεφάνι. Μόλις ξεκινήσει η μουσική, τα παιδιά πρέπει να σκλυψουν για να πιάσουν το καπέλο τους. Όλοι φυσικά, τραβάνε το στεφάνι ταυτόχρονα, Αυτός που θα καταφέρει να πιάσει πρώτος το καπέλο είναι και ο νικητής.
2. «Σοκολατοπόλεμος της Αποκριάς»
3.» Ρούφα το χαρτοχυμό σου»
4. «Αποκριάτικες μπαλονοπινιάτες»
ΚΑΛΗ ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗ ΚΑΙ……..ΚΑΛΕΣ ΑΠΟΚΡΙΕΣ ΣΕ ΟΛΟΥΣ ΜΑΣ!!!!!
Εξηγούμε στα παιδιά πως πρόκειται για ένα από τα έθιμα του πατρινού καρναβαλιού. Μοιράζουμε στα παιδιά καπέλα ή μικρές απόχες ή αυτοσχέδια καλαθάκια για να μπορούν να πιάνουν τις σοκολάτες. Επιλέξτε μικρά σοκολατάκια (τύπου Lactaκια) για να μπορούν να τα πιάνουν εύκολα. Ανακατέψτε τα μαζί με σερπαντίνες, ζελεδάκια, φασόλια γίγαντες, μπαλόνια, σπιρτόκουτα ή ακόμη και μπαλάκια από χαρτί. Έτσι οι παίκτες ξεγελιούνται. 😉 Ta πετάτε ψηλά στον αέρα λίγα-λίγα και τα παιδια προσπαθούν να τα πιάσουν. Εκείνος που στο τέλος του παιχνιδιού έχει τα περισσότερα, κερδίζει. Φυσικά, μοιραζουμε τις σοκολάτες δίκαια, ώστε όλοι να πάρουν τον ίδιο αριθμό κερασμάτων.
Χωρίζουμε τα παιδιά σε δυο ομάδες (με ίσο αριθμό παιδιών) και δίνουμε στο καθένα από ένα καλαμάκι. Μπροστά από κάθε ομάδα τοποθετούμε ένα πιάτο με χαρτοπόλεμο. Κάθε πιάτο έχει τόσα κομμάτια χαρτοπόλεμου όσα και τα παιδιά της ομάδας. Ζητάμε από κάθε παίκτη, όταν έρθει η σειρά του, να χρησιμοποιήσει το καλαμάκι, να ρουφήξει ένα μόνο χαρτάκι και να προσπαθήσει να το μεταφέρει με το στόμα και τα χέρια πίσω στη μέση, στη γραμμή τερματισμού. Εκεί τοποθετούμαι 2 άδεια χάρτινα πιάτα για να αφήνουν το χαρτοπόλεμο. Νικήτρια η ομάδα που θα καταφέρει να μεταφέρει τα περισσότερα χαρτάκια…
Ένα από τα πιο διασκεδαστικά παιχνίδια της Αποκριάς, είναι το σπάσιμο της πινιάτας. Επειδή όμως οι έτοιμες κοστίζουν και οι αυτοσχέδιες είναι χρονοβόρες, μπορούμε να κάνουμε μια μικρή παραλλαγή. Γεμίζουμε τόσα μπαλόνια όσα και ο αριθμός των παιδιών, με μικρά ζελεδάκια και χαρτοπόλεμο. Στη συνεχεια τα φουσκώνουμε, τα δένουμε πάνω σε σκοινί και το στερεώνουμε σε δύο άκρες, αρκετά πιο πάνω από το ύψος των παιδιών. Μοιράζουμε στα παιδιά καλαμάκια από σουβλάκια. Με το ξεκίνημα της μουσικής τα παροτρύνουμε να πηδήξουν για να σπάσουν το μπαλόνι τους. Σταδιακά, χαλαρώνουμε το σκοινί ώστε να κατεβαίνει πιο χαμηλά ώστε να μπορέσουν να το σκάσουν όλα τα παιδιά και να πάρουν τα ζελεδάκια τους. 🙂
Leave A Comment
You must be logged in to post a comment.